Aktualizacja 18 maja 2021
Obowiązujący w państwach Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz w Szwajcarii obowiązek podlegania ubezpieczeniu społecznemu w przypadku wykonywania pracy najemnej lub działalności na własny rachunek wymaga ustalenia zasad, według których będzie ustalane ustawodawstwo właściwe do realizacji tegoż obowiązku. W przypadku bowiem zarobkowej migracji pracowników i firm w obrębie UE, EOG i Szwajcarii pojawić się może problem kolizji kilku ustawodawstw właściwych w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Zjawisko to szczególnie nasila się w warunkach swobodnego przepływu osób i kapitału w ramach wspólnego rynku europejskiego. Ustalenie ustawodawstwa właściwego to problematyka regulowana aktami prawnymi Unii Europejskiej. Główne z nich to:
Rozporządzenie parlamentu europejskiego i rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r.
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r.
Zasada jednego ustawodawstwa
Naczelną zasadą określania prawa właściwego w sprawach ubezpieczenia społecznego jest zasada jednego ustawodawstwa. Oznacza to, że osoba wykonująca pracę najemną lub pracę na własny rachunek w kilku państwach może podlegać zabezpieczeniu społecznemu tylko w jednym państwie.
Zasada miejsca wykonywania pracy
Określeniu państwa właściwego służy z kolei zasada miejsca wykonywania pracy (lex loci laboris). Polega ona na tym, że osoba podejmująca aktywność zarobkową w kilku państwach, podlega obowiązkowi ubezpieczenia społecznego w państwie wykonywania pracy najemnej lub pracy na własny rachunek.
Osoba, która migruje w celach zarobkowych do innego państwa członkowskiego
podlega, co do zasady zabezpieczeniu społecznemu państwa, w którym wykonuje
pracę najemną lub pracę na własny rachunek.
Wyjątki od zasady miejsca wykonywania pracy
Od zasady miejsca wykonywania pracy są dwa wyjątki, które dotyczą:
a) delegowania pracownika do wykonywania pracy w innym państwie
członkowskim (art. 12 ust. 1 rozporządzenia nr 883/2004),
b) przeniesienia działalności na własny rachunek do innego państwa
członkowskiego (art. 12 ust. 2 rozporządzenia nr 883/2004).
