Aktualizacja 31 sierpnia 2023
Spis treści
Zasada ustawodawstwa państwa wykonywania pracy
Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z prawa unijnego osoba wykonująca w Państwie Członkowskim pracę najemną lub pracę na własny rachunek podlega ustawodawstwu tego Państwa Członkowskiego. Stosując bezwzględnie przytoczoną zasadę, pracownik zatrudniony w Polsce a będący w podróży służbowej w innym kraju UE, podlegałby ubezpieczeniom społecznym tego kraju. Z pomocą w sytuacjach dłuższego niż podróż służbowa świadczenia pracy za granicą przychodzi zaświadczenie A1. Dokument ten potwierdza, że pomimo czasowego świadczenia pracy najemnej lub na własny rachunek za granicą, osoba podlega ustawodawstwu państwa zamieszkania lub siedziby.
Zaświadczenie A1 konieczne przy zagranicznej podróży służbowej?
Czy jednak w przypadku krótkiego, incydentalnego wyjazdu w celach służbowych za granicę w ramach UE również należy uzyskać zaświadczenie A1? Czy może należy przyjąć, że podczas podróży służbowej zastosowanie będzie miała ogólna reguła ubezpieczenia społecznego w państwie wykonywania pracy i pracownik będzie podlegał ustawodawstwu państwa docelowego podróży?
Co mówi prawo unijne?
W celu odpowiedzi na powyższe pytania należy odwołać się do odpowiednich przepisów z rozporządzenia 883/2004 i 987/2009.
Zgodnie z art. 12 ust. 1 Rozporządzenia 883/2004 Osoba, która wykonuje działalność jako pracownik najemny w państwie członkowskim w imieniu pracodawcy, który normalnie prowadzi tam swą działalność, a która jest delegowana przez tego pracodawcę do innego państwa członkowskiego do wykonywania pracy w imieniu tego pracodawcy, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego państwa członkowskiego, pod warunkiem że przewidywany czas takiej pracy nie przekracza 24 miesięcy i że osoba ta nie jest wysłana, by zastąpić inną delegowaną osobę.
Intuicyjnie przepis ten nie powinien dotyczyć podróży służbowych, gdyż mowa w nim o delegowaniu. Pojęcie to oznacza czasową zmianę miejsca pracy pracownika i kojarzy się raczej z dłuższym pobytem za granicą. Tymczasem ustawodawca unijny zdaje się nie dostrzegać tej różnicy i pod względem formalnym utożsamia delegowaniem z podróżą służbową. Podobnie ZUS oraz polskie sądy traktują wyjazd służbowy jako delegowanie.
W związku z powyższym, pomimo tego że podróż służbowa może trwać jeden lub kilka dni, przed wyjazdem należy uzyskać zaświadczenie A1 potwierdzające podleganie polskiemu ubezpieczeniu społecznemu. Podstawą prawną dokumentu A1 w takiej sytuacji będzie art. 12 ust. 1 Rozporządzenia 883/2004.
Podróż służbowa a karta EKUZ
Zaświadczenie A1 dla podróży służbowej przyda się również w celu uzyskania właściwej karty EKUZ (Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego) w NFZ. Składając bowiem wniosek o EKUZ potwierdzającą posiadanie ubezpieczenia zdrowotnego należy wskazać cel wyjazdu zagranicznego. W przypadku wskazania jako celu świadczenie pracy, NFZ będzie wymagał przedłożenia formularza A1.
